GÜNEŞ IŞIĞINI YANSITARAK GÖRÜNEN GEZEGENLER
Gezegenler, uzayda parlayan yıldızlardan kolaylıkla ayırt edilebilir. Şöyle ki, Gezegenlerin ışıkları yıldızlar gibi kırpışmaz ışıkları atmosferden doğrudan doğruya gelir.
Yıldızların görülebilen bir karakteristik özelliği, onları Güneş Sisteminin beş gezegeni olan Merkür, Venüs, Mars ve Jüpiter ve Satürn’den ayırır. Gezegenler durgun bir ışıkla gözükürlerken, yıldızlar devamlı parıldarlar. Parıldama yıldızların Dünyaya olan mesâfelerinin uzaklığı ve atmosferin yoğunluğunun ortaya getirdiği bir olaydır. Bunun anlamı da yıldızların Dünyaya olan çok fazla uzaklıklarından dolayı büyük diskler hâlinde değil de çok küçük ışık kaynakları hâlinde görüldükleridir. Gezegenler Dünyaya yakın olduklarından disk hâlinde gözükürler. Atmosferdeki yoğunluk değişiklikleri yıldız ve Gezegenlerden gelen ışıkların kırılmasına ve yansımasına sebep olur, böylece parıltılı görüntüleri meydana getirmiş olurlar. Yıldızlar ışık kaynakları olduklarından parlıyor gözükürler. Gezegenler disk olduklarından üzerlerindeki noktaların parıltıları yok olur, duru bir ışığa sâhip olurlar. Ufukta gözüken gezegenlerse daha yoğun Atmosferle kaplı olduklarından parlar gibi gözükürler.
Güneş ışığı dünyanın atmosferine çarpınca dağılır. Dünya atmosferinin moleküllerine çarpan fotonlar yansıyarak dağılırlar. Havanın molekülleri ışığın dalga boyundan çok daha ufak olduğundan hava molekülleri kısa dalga boylarını uzunlarından daha etkin şekilde dağıtır ve yansıtır. Mavi ışık kırmızıdan fazla dağıldığından atmosfer “mavi renkte” görülür. Bu nedenden [sebepten] dolayı gök mavidir. Ay’da atmosfer olmadığından gök siyahtır. Güneşden gelen ışık atmosferimizin tarafından çeşitli yönlerde dağıtılırken bir kısmı geriye yansırken bir bölümü çeşitli yönlerden gözümüze gelir. Güneş batarken, öğlende gördüğümüzden daha uzun bir atmosfer tabakası arkasında görülür. Mavi ışık bu yolda dağılarak gözümüze kırmızı ışık gelir.
Bulutsuz bir gecede gökyüzüne bakalım. Gezegenleri tanımaya başlayalım :
Venüs, çoğu zaman, Güneş battıktan az sonra batıda ya da Güneş doğmadan az önce doğuda görünür. Bu nedenle Venüs’e «Akşam Yıldızı», «Sabah Yıldızı» adları da verilmiştir.
Merkür de, Güneş doğmadan az önce ve Güneş batmadan az sonra batıda görünür. Gökyüzünde oldukça alçak yerdedir. Venüs kadar parlak değildir. Her zaman göremeyiz.
Gökyüzünde oldukça yüksekte olan ve Güneş battıktan uzun bir süre sonra görünen gezegenler de Mars, Jüpiter ve Satürn’dür. Mars kırmızımsı, Satürn sarımsı renktedir. Jüpiter görünen bu üç gezegenin en parlağıdır.
** ** ** ** **
MERKÜR :
Merkür Güneşe en yakın gezegendir ve Güneşten olan maksimum uzanımı 28 den fazla olmaz. Merkür gezegenini, bu küçük uzanımdan dolayı, Yerden görmek zordur. En iyi görülme zamanı batı uzanımında iken Güneş doğmadan en çok 2 saat önce, doğu uzanımında Güneş battıktan en çok 2 saat sonradır.
Merkür’ün parlaklığı gökyüzünün en parlak yıldızı olan Sirius yıldızının parlaklığından fazladır. Buna rağmen gezegenin gözlenmesi oldukça güçtür. Buna sebep; Güneşe oldukça yakın olmasıdır.
Merkür’ün ekvator çapı 4880 km’dir. Kütlesi çok küçük, ağırlığı Yer’in ağırlığının yaklaşık yirmide biri kadardır. Bir karşılaştırma gerekirse, Yer’e değil de Ay’a göre yapmak yerinde olur. Çekiminin zayıf olması nedeniyle, atmosferinin aşağı yukarı tümünü yitirdiği sanılmaktadır. Bununla birlikte Fransız gökbilimcisi Dollfus ve Rus gökbilimcisi Moroz, bir karbondioksit atmosferinin izlerine rastladıklarını ileri sürmüşlerdir. Yüzeyinin hemen üstündeki az miktarda hidrojen, helyum ve oksijenin, Güneş rüzgarı kökenli olduğu düşünülmektedir.
Merkür, dolanımını yaklaşık 88 Yer gününde tamamlar; dolayısıyla Merkür yılı, Yer yılından dört kat kısadır. Güneş’e uzaklığı yaklaşık 58 milyon km’dir; bu nedenle, Güneş’in yaydığı ışınım ve taneciklerle baştan başa taranır. Merkür’ün yüzeyinde, Ay’daki denizleri oluşturan büyük lav akıntılarına benzer, koyu renkli, hareketsiz lekeler görülür; ancak bunları gözlemlemek ve gezegenin haritasını çizmek oldukça güçtür.
** ** **
** **
VENÜS:
Venüs, Güneş ve Ay’dan sonra
gökyüzünün en parlak gök cismidir. Bir iç gezegen olduğundan
Güneş’den fazla ayrılamaz. Bu
nedenle [sebeple] Güneş battıktan biraz sonra batıda
ya da Güneş doğmadan biraz önce
doğuda [en çok 3’er saat] görünür. İnsanoğlu onu tarihte iki
ayrı gök cismi olarak tanımlamış, sabah yıldızı ve
akşam yıldızı olarak
adlandırmıştır. Ayrıca yere bakan yüzeyinin %30’u
aydınlıktır yani hilâl şeklinde gözükür. Yörüngesindeki konumuna
göre Ay gibi çeşitli evreler gösterir..
Venüs, o kadar
parlaktır ki, gökyüzünde bulunduğu bölgeye uygun hava
koşullarında [dikkatle] bakılırsa çıplak gözle gündüz ışığında
bile gözlemek mümkündür. Parlaklık bakımından öteki gökcisimleri
ile mukayese yapacak olursak Jüpiter’in 6 katı ve gökyüzünün en
parlak yıldızı olan Sirius’ün
15 katı parlaklığındadır.
Yersel
gezegenlere hiç benzemeyen Jüpiter, gök yüzünün Güneş, Ay ve
Venüs’den sonra en parlak cismidir.
Çok seyrek olarak bazen Mars da gök yüzünde Jüpiter’den daha
parlak görülebilir.
Venüs de Merkür
gibi gökyüzünde hep Güneşle aynı tarafta bulunur; ancak o ve
Güneş arasındaki açısal uzaklığın 47 dereceye kadar çıktığı
olur. Yani bu, Venüs’ün, gün batımından sonra veya
gündoğumundan önce, beş buçuk saat kadar görülebildiği zamanlar
olduğu anlamına gelir. Bu durumda onu, karanlık zemin üzerinde
muhteşem bir şekilde parıldarken görebiliriz.
* Gökyüzünde Türk bayrağı
şeklinin oluşması olayının Türk milleti açısından en ünlüsünün,
28 Temmuz 1389 yılında Kosova Meydan Muharebesi sonunda Jüpiter
veya Venüs gezegeninin HilâlAy'ın
önüne gelmesi ve bu görüntünün şehit bir askerin göllenen kanına
yansıyarak Türk Bayrağı'nın oluşmasına ilham kaynağı oluşuyla
gerçekleştiğini bilmeyenimiz yok gibidir.
* 15 Temmuz hain darbe girişiminin 2.
yılında... Bu özel günde şehitlerimiz pek çok etkinlikle
anılırken, gökyüzünde de çok özel bir manzara yaşandı.
Gökyüzünde ortaya çıkan Hilâl Ay ve Venüs Gezegeninin Yıldız
şeklindeki görüntüsü, Türk bayrağını şeklini aldı.
15 Temmuz 2018 Tarihine rastlayan özel bir günde semalarda,hilal biçimi
alan aya çok yaklaşan Venüs gezegenin Türk bayrağındaki formuna
benzer bir düzene gelmesi çok anlamlı oldu.....
Hilâl Ay'ın Venüs ile Buluşması İle Alakalı Birkaç Fotoğraf
15 Temmuz 2018 Tarihinde Hilal Ay'ın Venüs ile Buluşması
** ** ** ** **
MARS :
Eski
adıyla Merih, Güneş Sistemi'nin dördüncü gezegenidir. Adını Roma tanrısı
Mars'tan almıştır.
Mars, Dünyaya 1988’deki gibi yakın
bir konumdayken, gökyüzündeki cisimlerin neredeyse hepsinden
(Güneş, Ay ve Venüs’ü hariç tutarsak hepsinden) daha parlak
olur. Ama karşı-konum sonrasında, Kutup Yıldızı gibi ikinci
kadirden bir gök cismi olarak görülür.
Merih’in çapı 6794 km, kütlesi Yer kütlesinin %11’i kadardır.
Yüzeyindeki genelçekim, Yer’deki çekimin yüzde 38’i kadardır; yani, Yer’de 70 kg
olan bir astronot, Merih’te 27 kg gelecektir Bu zayıf genelçekim, gezegenin
çevresinde önemli bir atmosfer tutulmasına olanak vermemiş ve gaz moleküllerinin
büyük bölümünün, uzayda dağılmasına yol açmıştır. Söz konusu atmosfer
tabakasının düşük yoğunluğu, ancak böyle bir olayla açıklanabilir. ABD uzay
araçları Mariner 4, 6, 7, 9’un ve SSCB uzay araçları Mars 2 ve 3’ün yardımıyla
elde edilen bulgulara göre, çevresinde, 30 km yükseltideki Yer atmosferine
eşdeğerli olan seyreltik bir atmosfer vardır.
*** *** ****
**** **** **** **** ****
MEHAZLAR :
1. Türk-İslâm Astronomi Bilginleri
ve Gökyüzü Bilgileri
2. Yeni Rehber Ansiklopedisi
3. Bilim ve Teknik Dergisi
4. Kozmos'dan
Kuantum'a..
5. Astronomi ve Uzay Bilimleri
6. Gezegenler Kılavuzu