Baslangıç Meridyeni ve Tarih Değistirme Çizgisi

* Başlangıç Meridyeni, Dünya üzerindeki coğrafî konumunuzu belirleyebilmek için sıfır (0) noktası olarak kabul edilen ilk boylamdır. Bu boylamdan başlanılarak Dünya üzerinde hayalî çizgiler oluşturulmuştur. Başlangıç Meridyeni’nin doğusunda ve batısında 180’er tane olmak üzere toplam 360 adet boylam vardır. Başlangıç Meridyeni’ne olan mesafeye göre Uluslararası Yerel Saat Sistemleri oluşturulmuştur. Dünya, ekseni etrafında tam devrini yaklaşık olarak 24 saatte tamamladığı için, 24 saat dilimine ayrılmıştır. 360 meridyen yayı olduğuna göre, her saat diliminden 15 meridyen geçmektedir (360:24=15). Ve her ülke için standart meridyenler tayin olunmuştur. Böylelikle her ülkenin, günümüzde Başlangıç Meridyeni olarak kullanılan Greenwich’e (Londra) göre saat farkları oluşmuştur. Mesela ülkemiz standart olarak Greenwich’ten 2 saat ileridedir. Fakat, Mart ayının son haftasından Ekim ayının son haftasına kadar uygulanan yaz saati ile bu fark 3 saate çıkmaktadır ( Yedikıta Tarih ve Kültür Dergisi , Osmanlı'nın Başlangıç Meridyeni Ayasofya'ydı -Temmuz 2014 , S: 71 ).

İstanbul Sultanahmet Meydanı'nın kuzeybatı köşesinde Yerebatan Sarnıcı'nın girişinin yakınında Roma İmparatorluğu'ndan beri ayakta duran Milyon Taşı (Million Stone) bir zamanlar Dünya'nın Sıfır Noktası ve Merkezi kabul ediliyordu.

Günümüzde nasıl İngiltere'deki Greenwich Dünya'nın Sıfır Noktası ve Başlangıç Meridyeni sayılıyorsa, bundan bin yıl öncesinde Milyon Taşı da aynı görevi görüyordu.

Doğu Roma İmparatorluğu'nda Konstantinopolis Şehrine ulaşan tüm Antik Roma yollarını ilk çıkış noktası kabul eder. Dünya üzerindeki diğer şehirlerin bu şehre olan uzaklığının hesaplanmasında kullanılan sıfır noktasıdır.

İngiltere'deki Başlangıç Meridyeni seçilmeden önce her ülkenin harita yapımcıları başlangıç boylamı olarak kendi ulusal gözlemevinden geçen meridyeni esas alıyorlardı. Fransa için Paris, Almanya için Berlin, o zaman bizde de İstanbul’un Ayasofya Meridyeni gibi. Bu arada İngiltere’nin boylam başlangıcı da Londra'nın güneydoğusunda şirin bir belde olan Greenwich idi.

Harita : 01 – Dünya'nın Merkezi İstanbul

1268 Yılında, mülkiyeti Ayasofya Kilisesine verilen Milion Anıtının varlığı, İstanbul’un fethinden sonraki Osmanlı döneminde de bir süre devam etmiş; ondan sonra da yavaş yavaş parçalanıp dağılarak, bugünlere, tek taşlı hali ile gelebilmiştir.

Milion Anıtına ait kalıntılar, 1957 Yılında, Sultanahmet Meydanı çevresinin İstanbul Belediyesi tarafından düzenlendiği dönemde ortaya çıkartılmıştır.

Resim : 01 -- Milion Anıtına Ait Kalıntılar

Çeşitli ülkelerde yapılan bir dizi toplantının ardından nihayet 1884 yılında 25 ülkeden 41 delege Amerika Birleşik Devletleri'nin Washington şehrinde bir araya gelerek, "Uluslararası Meridyen Konferansını" düzenliyor ve Dünyanın saat dilimlerini belirleyecek kararı almaya çalışıyor. Bu konferansta yapılan oylama sonucu 22 oyla Greenwich "0 meridyeni" olarak belirleniyor. Oylamada, San Domingo karşı, Fransa ile Brezilya ise çekimser oy kullanıyor. Böylece, kısaltılmışı GMT olan "Greenwich Mean Time (Greenwich saati)" Dünyanın kullanacağı uluslararası zaman dilimi olarak belirleniyor.

Bugün bütün Dünya ile birlikte biz de saatlerimizi sıfır meridyeninin geçtiğine inanılan İngiltere’deki Greenwich’e göre ayarlıyoruz. Ama henüz Miladî 1884 yılına kadar sıfır meridyeni İstanbul’dan geçiyor ve hem zamanın hem de Dünyanın merkezi İstanbul sayılıyordu. Bu gerçeği Osmanlı arşivlerinden çıkardığı haritalarla ispatlayan astronom Yakup EMRE, “Arşivlerimizdeki belgeler tarihi yeniden yazdırır” diyor.

1884 yılında Washington’da Uluslararası Meridyen Kongresi adıyla bir toplantı düzenlenir. Yirmi dört ülkeden temsilcilerin katıldığı toplantıda Osmanlı’yı Ahmet Rüstem Efendi temsil eder. Osmanlı’nın ‘şerhli evet’iyle başlangıç meridyeni Greenwich’e taşınır. Tabi onunla birlikte zaman ve konumun belirlenmesi de. Zamanla tüm Dünya Greenwich’i başlangıç meridyeni ve saati olarak kabul eder. Osmanlı, kendi sistemiyle birlikte ikili bir sistem devam ettirir. Cumhuriyet sonrası Takvim, saat ve ölçülerle ilgili yapılan kanunda Türkiye’de Greenwich’e göre ayarlar kendisini. Bunun ne önemi var diyenler için şunları bazı başlıklarını saymak yeterli olacaktır: Haritalar buna göre çiziliyor, saatler buna göre ayarlanıyor, yön tayini buna göre yapılıyor. Bugün hava ve deniz trafiğinin yanı sıra tüm dünya borsalarının açılış kapanış saatleri bile buna göre ayarlanıyor.

1884’teki konferansta Washington, Berlin ve Paris gibi şehirlerin yerine Londra'daki Greenwich Semtinin seçilmesinin en önemli sebeplerinden biri olarak, dünya deniz ticaretini yürüten denizcilerin yüzde 70’inden fazlasının Greenwich zaman dilimini kullanıyor olması gösterilmektedir ( Yedikıta Tarih ve Kültür Dergisi, Osmanlı’nın Başlangıç Meridyeni Ayasofya'ydı - Temmuz 2014 , S: 71 ).

1884’te Baş Meridyen Çizgisi olarak Londra'daki Greenwich semt seçilse de Osmanlı kendi coğrafyasında Ayasofya’dan geçen meridyen çizgisini kullanmıştı. ‘Arz-ı Halife’ veya ‘Arz-ı İstanbul’ denilen meridyen uzun yıllar Başlangıç Meridyeni olmuş, Müslümanlar da saatlerini buraya göre ayarlamıştır. Bu uygulama Takvim, Saat ve Ölçülerde Değişiklik Kanunu’yla (1932) son bulmuş, ülke içinde de Greenwich esas alınmıştır.

1883 senesinde Washington şehrinde toplanan bir kongre mukarreratına tevfikan arz sathı 24 müsavî dilime taksim edilmiştir. Herbir dilim dâhilindeki bütün noktalarda aynı saat kullanılır. Bir dilimin saati mücavir dilimin saatinden bir saat ileri veya bir saat geridir.

Birinci dilimin ortası Griniç (Grenwich) rasathanesinden geçen nısfınnehar dairesidir.

Bu taksim tarzı Avrupa'da üç türlü saat istimalini intaç etmiştir:

1° (Garbı Avrupa Saati) veyahut Griniç saati: İngiltere, Felemenk, Belçika, Fransa, İspanya ve Lüksenburg Dükalığı memleketlerinde bu saat istimal edilir.

2° (Vasatî Avrupa Saati) İsviçre, İtalya, Almanya, Avusturya, Danimarka, İsveç, Norveç, Yugoslavya, ilâ.. memleketlerinde müstameldir.

3° (Şarkî Avrupa Saati) Türkiye, Romanya, Bulgaristan, Mısır memleketlerinde istimal olunur.

Bazı milletler bu itilâfa dâhil olmamışlardır. Ezcümle Fransa kongre mukarreratını ancak 1911 de kabul etmiştir ( Kosmoğrafya , Sh: 120 ).

"1884’de 25 ülkeden 41 delege, bir global saat tesbiti için Washington’da beynelmilel meridyen konferansında toplandı. İngiltere’de Greenwich Rasathanesi’nden geçen meridyen başlangıç kabul edildi. Dünya zamanı, Greenwich saatine (GMT) göre ayarlandı. Dünya, her biri 15° olan 24 saat bölgesine ayrıldı. Bunda, birkaç sene evvel Rusya’dan Alaska’yı satın alan ABD’nin de rolü vardı. Greenwich esas alınırsa, bütün ABD toprakları aynı gün dairesi içinde kalıyordu. Aksi takdirde gündönümü çizgisi Alaska ile Kanada arasından geçecek; Alaska, ABD’den bir gün ileri olacaktı. Şimdi Bering Boğazı'ndan geçer. ABD, 4 saat bölgesine ayrılmıştır" ( Prof. Dr. Ekrem Buğra EKİNCİ ).

Greeenwich esas alındıktan sonra artık bütün hesaplar İngiltere'ye göre yapılıyor. Bir başka deyiş ile: Dünya'nın düzenini, saatini ve programını İngilizler ayarlıyor.

Bir kutup noktasından diğerine uzanan, ekvator ve paralelleri dik olarak kesen yaylara Meridyen denir. İngiltere'nin Greenwich kasabasında bulunan gözlemevinden geçen meridyen, başlangıç meridyeni kabul edildiğinden Baş Meridyen denir; Uluslararası Meridyen ya da Greenwich Meridyeni gibi adlarla da anılır. Boylamı 0º olarak belirlenen Baş Meridyen, Greenwich Mean Time (GMT) referans çizgisidir.

GMT (Greenwich Mean Time), Başlangıç Meridyeni üzerinde Ortalama Güneş Zamanı. GMT, ''Greenwich Ortalama Zamanı'' anlamına gelir ve ortalama Güneşin saat açısı ile ölçülen zamandır. Adını Başlangıç Meridyeninin geçtiği Londra'nın güney doğu banliyösü Greenwich'ten alan bir zaman dilimidir. Başlangıç Meridyeni'nin doğusunda kalan meridyenlere Doğu Meridyenleri, batısında kalan meridyenlere Batı Meridyenleri denir. Meridyenlerin dereceleri Başlangıç Meridyeninden itibaren doğu ve batıya doğru büyür. Bütün meridyenlerin uzunlukları birbirine eşittir. Dünya batıdan doğuya doğru döndüğü için, Miladî Takvime göre, Güneş'in doğduğu ilk meridyen 180^omeridyeni olarak kabul edilir.

Greenwich'deki rasathanenin üzerinde bulunduğu kabul edilen meridyen, Sıfır olarak alınır. Bu meridyenden doğuya doğru gidildikçe ileri, batıya doğru gidildikçe geri gidilmiş olur. Her derece arası 4 dakika olduğundan 15 derecelik her dilim bir saat olarak kabul edilmiş olduğundan, 12 saat doğuda, 12 saat batıda olmak üzere, yeryüzü 24 saat dilimine bölünmüştür. Dünyadaki saat ayarlaması Greenwich'ten geçen meridyene göre yapılmaktadır.

Resim : 02 – Uluslararası Baş Meridyen

Dünya, kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru döner ve bu dönüşünü yaklaşık olarak 24 saatte (tam olarak 23 saat, 56 dakika, 4 saniyede) tamamlar. Güneş'in çevresindeki dönüşünü ise, yine batıdan doğuya olmak üzere, saatte ortalama 107.000 kilometre kat ederek, 365,25 günde (tam olarak 365 gün, 5 saat, 48 dakika, 46 saniye) olarak tamamlar.

Başlangıç Meridyeni de denilen Baş Meridyenin doğusunda kalan ( 180° meridyenine kadar ) yerlere Doğu Yarımküre, batısında kalan yerlere Batı Yarımküre denilmektedir. Başlangıç meridyeninin doğusunda, 179, batısında 179 ve tam karşısındaki (Antimeridyen) olan (180. meridyen) olmak üzere toplam 360 meridyen yayı vardır.

Dünyanın bir küre olduğunu da hatırlarsak birbirine en uzak iki meridyen arasında 180×4=720 dakika zaman farkı var. Bu da 12 saate denk gelmektedir.

Baş meridyen ile onun karşıt meridyeni (Antimeridyen) olan 180. Meridyen (180° boylamı) Dünya'yı tümüyle saran hayalî bir çember oluştururlar.

180. Meridyen, Greenwich'ten geçen baş meridyenin 180° doğusunda ya da batısında yer alan boylamdır. Uluslararası Tarih Değiştirme Çizgisinin temeli olarak kabul edilir. Çoğunlukla Pasifik Okyanusu'nun açık sularından geçse de, Antartika ve birkaç ülkenin üzerinden geçtiği görülür.

Harita : 02 – Tarih Değiştirme Çizgisi

Dünya'nın Doğu Yarım Küresi ile Batı Yarım Küresinin arasındaki bir günlük (24 saatlik) fark sebebiyle, 180° meridyeni Tarih Değiştirme Çizgisi olarak kabul edilmiştir. 180° meridyeninin batısına doğru gidildiğinde, Doğu Yarım Küre'ye geçildiği için, tarih 1 gün ileridir. 180° meridyeninin doğusuna doğru gidildiğinde, Batı Yarım Küre'ye geçildiği için, tarih 1 gün geridir. 0° Başlangıç meridyeninin tam karşısında bulunan ve Büyük Okyanus üzerinde Çoğunluğu 180° meridyeninin üzerinden geçen Tarih Değiştirme Çizgisi ve Saat Dilimleri her ne kadar 180° meridyenini takip etse de, ülke sınırlarına göre çizildiğinden meridyenlere tam uygun olarak uzanış göstermezler. Bazı zikzakları vardır, Girinti-Çıkıntı oluştururlar. Bu zikzakların oluştuğu yerler genelde bir ülkenin toprağıdır ve o ülkede belli bir zaman dilimi kullanıldığı için zaman dilimine ters düşmemesi açısından Tarih Değiştirme Çizgisi biraz daha fazla uzatılması veya geri çekilmesi ile hat boyunca girintili-çıkıntılı zikzaklar oluşturulmuştur.

Doğu Meridyenlerinden Batı Meridyenlerine giderseniz bir günü 24 saatten fazla yaşarsınız, ama Batı Meridyenlerinden Doğu Meridyenlerine giderseniz 1 günü 24 saatten az yaşarsınız.

Güneş'in, ilk defa Dünya'nın neresinden doğduğu bilinmediği için; Güneş Takvimine göre, insanlar tarafından rastgele bir Başlangıç Noktası belirlenmiştir. Bu başlangıç noktasının Antimeridyenine de Tarih Değiştirme Çizgisi denilmiştir. Bu hayâlî çizgi Uluslararası Gün Çizgisi olarak da bilinir. Başlangıç Meridyeninin 180° doğu ve batısından geçen meridyen tek bir meridyendir. İnsan mahsûlü olduğunun bir göstergesi olduğu da tıpkı insan hayatının inişli ve çıkışlı olması gibi, zikzaklı olmasından bellidir.

Rusya'nın Sibirya şehri ile Kiribati ve Bağımsız Samoa Devleti gibi ülkeler etrafında girintili-çıkıntılı zikzaklar olması, düzenli olmaması, ülkelerinde yerel saat birlikteliği sağlamak amacıyla ve siyasî sınırların dikkate alınması sebepleri ile beşerî bir tercih olmasına örnek olarak gösterilebilir.

Birçok ülkede enerji tasarrufu sağlanacağı gerekçesiyle savunulan bahânesi ile yaz saati uygulamasında ve kış saati uygulamasında, Vardiyalı olarak gece çalışan işçi, mühendis gibi teknik personellerin bazen bir saat fazla bazen de bir saat noksan çalışmaları düzenli hesaplama yapılamadığı gibi; Tarih Değiştirme Çizgisinde oynayan Sibirya, Kiribati ve Bağımsız Samoa gibi ülkeler de Cuma, Cumartesi, Pazar gibi önemli tatil günlerini zamanında değerlendirme yapabilmesi mümkün olmadığını önemle belirtmek gerekir.

Kiribati Cumhuriyeti, Büyük Okyanusun orta kesiminde, İngiliz Milletler Topluluğu üyelerinden bağımsız bir ada ülkesi olup; coğrafî konumu gereği oldukça özel bir duruma sahiptir. Ülkenin doğu ucu, Uluslararası Gün Çizgisi olarak da ifade edilen Tarih Değiştirme Çizgisinde yer aldığından, ülke her yıl yeni yıla giren ilk ülke olarak biliniyor.

Kiribati'yi meydana getiren adalar ilk olarak 16. asırda Avrupalı denizciler tarafından keşfedilmiştir.

Pasifik Okyanusu'ndaki ada devletlerden biri olan Kiribati Cumhuriyeti'nin isteği üzerine 1995 yılında bir Uluslararası Meridyen Konferansı düzenlenmişti. Bu konferansta tüm adalardaki yaşamı kolaylaştırmak için, saatleri eşitleme ve dünya saatlerini düzenleyen Tarih Değiştirme Çizgisinin yerinin değiştirilmesi kararını alınmıştı. Bu değişim ile Kiribati güneşin doğuşunun ilk görüleceği dolayısı ile Miladî yeni güne ilk giren memleketlerden biri oldu.

Harita : 03 – Kiribati Cumhuriyeti Haritası

Siyasî ve ticarî sebeplerden dolayı, kendini arada bir zaman aralığı değiştirmek zorunda hisseden Bağımsız Samoa, Avustralya ve Yeni Zellanda'nın doğusunda Amerika’nın ise batısında kalıyor. 01 Ocak 2012 tarihinden itibaren Zaman Dilimine ve Saatlerine göre yeni güne ilk uyanan ülkelerden bir tanesi, başkenti Apia olan Bağımsız Samoa oluyor.

Harita : 04 – Bağımsız Samoa Haritası

Güney Pasifik Okyanusu’ndaki Samoa Adalar Grubunun batı kısmındaki adaların oluşturduğu ve iki ana adadan oluşan bir ülke olan Bağımsız Samoa Devleti ve Yeni Zelanda'ya bağlı olan Tokelau Adaları Zaman Dilimine göre Dünya'nın Batı Yarımküresinde olduğundan saati geri idi ve bu yüzden yeni yıla en son giren ülkelerden idi, yeni yıla ABD'den sonra giriyordu.

Samoa ülkesi ticarette yaşadıkları zorluklar sebebiyle Uluslararası Tarih Değiştirme Çizgisi olarak kabul edilen 180. meridyenin batısından öteki yanına (doğusuna) geçmeye karar verdi ve Saat Dilimini değiştirerek, takvimlerini bir gün ileri aldıklarından dolayı yeni yıla ilk giren ülkelerden biri olmuştur.

Bu sebeple Dünya üzerinde Güneşi en son gören ülkelerden Tokelau Adaları ve Bağımsız Samoa'daki binlerce kişi, 29 Aralık 2011 tarihinde Perşembe gecesi yatıp uykuya daldıklarında, sanki Zaman tünelinden geçmiş gibi 30 Aralık 2011 tarihli Cuma gününü hiç yaşamadan 31 Aralık 2011 tarihli Cumartesi sabahında uyandığında Güneşi ilk gören ülke oluverdi.

Samoa, böylelikle eski saat dilimine geri dönmüş oldu. Samoa 4 Temmuz 1892 tarihinde, ABD ile zamansal yakınlığın fayda sağlayacağı düşüncesiyle Tarih Değiştirme Çizgisinin batısından doğusuna geçmişti.

Bu olay, bize Halk ozanı Neşet ERTAŞ’ın ( D. 1938, Kırşehir – Ö. 2012, İzmir )

“Yazımı kışa çevirdin, Karlar yağdı başa Leyla'm;

Viran oldu evim yurdum, Ne söylesem boşa Leyla'm”

Türküsünü hatırlatır oldu.

Asya, Yeni Zelanda ve Avustralya, Uluslararası Gün Değişimi Çizgisi olarak kabul edilen 180. meridyenin batısında kalıyor. Bugüne kadar Samoa'da Cuma olduğunda Yeni Zelanda'da Cumartesi oluyordu, Avustralya Pazartesi yeni bir haftaya başlarken, Samoa Pazar tatili yapıyordu. Artık bu ülkelerin günleri aynı olacak. Dolayısı ile de Dünyada yeni yılı karşılayacak ilk ülke artık Samoa olacak. Bugüne kadar “Güneşin en son battığı ülke” sloganıyla turist çekmeye çalışan Samoa, artık Dünya'da yeni yılı karşılayacak ilk ülke konumuna geldi.

Samoa'nın doğusunda bulunan ABD’ye bağlı olan Amerikan Samoası ise Tarih Değiştirme Çizgisinin doğusunda kalmaya devam edecek.

Samoa halkının çoğunluğunun (%98) Hristiyan olması, diğer dinlere mensup olanların (%2) olması, bilhassa Müslümanlar'ın az olması dolayısı ile de, O sene kullanmadıkları 30 Aralık tarihinin Cuma gününe rastlaması onlar için önem arzetmeyen sıradan bir gün olması dolayısı ile de kaçırılmaması gereken bir fırsattı(!) Öyle ya azınlıktaki Müslümanların onlar için hiçbir önemi yoktu(!)

Bağımsız Samoa Başbakanı, bu kararın Yeni Zelanda, Avustralya ve Asya ile ticari ilişkilerde saat farkından dolayı yaşanan aksamaların en aza indirilmesi gayesi ile verildiğini açıkladı. Samoa devletinin bu kararından sonra da Dünyada yeni yıla ilk giren Samoa Adaları ile Pasifik Okyanusu'nun güneyindeki komşu adalar oldu.

Bağımsız Samoa böylelikle eski saat dilimine geri dönmüş oldu. Samoa 1892 tarihinde, ABD ile zamansal yakınlığın fayda sağlayacağı düşüncesiyle Tarih Değiştirme Çizgisinin batısından doğusuna geçerek taraf değiştirmişti.

Tarih Değiştirme Çizgisi, gerekli zaman ayarlamaları yapmak için standart bir başvuru ölçeği olarak kabul edilmişdir. 20 Aralık Çarşamba günü Doğu Yarımküre'den (Asya ve Avustralya istikametinden) Batı Yarımküre'ye (Amerika ve Kanada istikametine) geçilecek olursa, tarih ve gün 19 Aralık Salı şeklinde bir gün geri alınır. Eğer Batı Yarımküre'den (ABD istikametinden) Doğu Yarımküre'ye (Asya istikametine) geçilecek olursa, tarih ve gün 21 Aralık Perşembe şeklinde bir gün ileri alınır.

Yakın komşusu Yeni Zelanda’nın 23 saat gerisinde olan Samoa adaları bu değişiklik ile 01.01.2012 tarihi itibarı ile Yeni Zelanda’nın 1 saat ilerisinde oluyor.

Dünya, her saat 15º lik bir dönüş gerçekleştirir. Zaten Dünya'da birden fazla saat dilimi olmasının temelinde de bu yatmaktadır. Ülkeler bu duruma göre kendi ulusal saatlerini belirler. Eğer bir ülkenin batı-doğu genişliği fazla ise; birden fazla 15º lik meridyen yayı geçmektedir. Bu durumda o ülkede birden fazla ortak ulusal saat kullanırlarken; Türkiye, Bulgaristan ve, İspanya, vb gibi doğu batı genişliği fazla olmayan ülkeler aynı anda sadece 1 ortak saat kullanırlar.

Türkiye 26° – 45° Doğu meridyenleri arasında bulunduğu için, doğu ucu ile batı ucu arasında 76 dakikalık zaman farkı vardır ve 2. saat dilimi ile 3. saat dilimi içinde yer alır.

Türkiye’de, 1978 yılına kadar, 30° İzmit boylamı üzerinde geçen GMT+2. Saat Dilimini ortak saat olarak kullanılmıştır. Yazın Güneş ışığından daha fazla yararlanmak gayesi ile saatler bir saat ileri alınarak 45° doğu boylamı üzerinde bulunan GMT+3. Saat Dilimini (Iğdır’ın yerel saatini) ortak saat olarak kullanılmıştır. 1978 yılından sonra, Güneş ışınlarından daha fazla yararlanarak enerji tasarrufu sağlamak gayesi ile İleri ve Geri Saat uygulamasına geçilmiştir.

Uluslararası saat dilimlerine göre Türkiye’nin bir bölümü ikinci, bir bölümü ise üçüncü saat diliminde bulunmaktadır. Yaz aylarında üçüncü, kış aylarında ise ikinci saat diliminin ayarı, Türkiye'nin ulusal saat ayarı olarak kullanılmaktaydı. Ancak 2016 yılından itibaren bu değişiklik yapılmamış yaz ve kış aynı saat dilimi, (yaz aylarında kullanılan üçüncü saat dilimi) sürekli olarak kullanılmaya başlanmıştır. Eğer uygulama geçerli olsaydı, Türkiye'nin yerel saati İngiltere’den kışın 2 saat, yazın ise 3 saat ileri olacaktı.

İngiltere'deki Greenwich (Griniç) gözlem evinden geçtiği varsayılan meridyen yayına Başlangıç Meridyeni denir ve haritada 0° olarak gösterilir. Bu meridyeninin anti meridyeni 180’inci meridyeni olan Tarih Değiştirme Çizgisi, Uluslararası Gün Değişimi Çizgisi olarak da bilinir ve haritada 180° olarak gösterilir. Her meridyen yayını tam bir çember haline getiren Dünya'nın diğer tarafındaki devamı olan meridyen yaylarına Anti Meridyen denir.

Tarih Değiştirme Çizgisi, Uluslararası ölçekte kullanılan ve yerel öğle zamanını yaklaşık olarak Güneş'in yerel boylam meridyeninin karşısında bulunduğu ana gelecek biçimde düzenleyen zaman gösterme sistemlerine dayalı olarak belirlenmiştir. Dünya'nın çevresinde dolaşan bir yolcu, yeni bir zaman kuşağına girdiğinde yanında taşıdığı saati bir saat ileriye ya da geriye ayarlar ve saati gece yarısını gösterdiğinde de takvimini bir gün ileriye alırsa, başlangıç noktasına döndüğünde orada kalan bir kişinin takvimi ile kendi takvimi arasında bir günlük farkın bulunduğunu saptar. Tarih Değişimi Çizgisi gerekli zaman ayarlamaları yapmak için standart bir başvuru ölçeğidir; bu çizgiyi doğuya doğru geçen bir yolcu takvimini bir gün geriye, batıya doğru geçen ise bir gün ileriye alır. Dolayısı ile bu çizginin doğusu ile batısı arasında bir günlük zaman farkı olduğu anlaşılır.

Tarih Değiştirme Çizgisi, Güney Kutbu ile Kuzey Kutbu arasında uzanan ve bir takvim gününden bir sonrakine geçişi belirleyen sanal çizgidir. Büyük bölümü 180. meridyeni izler; ama Sibirya'yı bölmemek için, önce Bering Boğazı boyunca doğuya, daha sonra da Aleut Adaları ve Alaska'yı kapsayacak biçimde batıya doğru bir kavis yapar. 45. paralelden itibaren 180° boylamına paralel olarak Ekvator’a kadar devam eder ve Ekvator’un güneyinde de bazı ada gruplarının Yeni Zelanda ile aynı günde olmalarını sağlamak üzere gene doğuya doğru sapar. Tekrar 180. meridyeni takip eder.

Dünya'nın Doğu ve Batı Yarımkürelerinin uç noktaları arasında bir günlük (24 Saat) zaman farkı vardır. Bu sebeple, Başlangıç Meridyeninin AntiMeridyeni olan 180° meridyeni, Tarih Değiştirme Çizgisi olarak kabul edilmiştir.

Greenwich’den itibaren doğuya doğru gidildiğinde 180° Doğu meridyeninde saat Greenwich’e göre 12 saat ileri, aynı şekilde batıya doğru gidildiğinde 180° batı meridyeninde 12 saat geridir. Bunun her ikisinin toplamı 24 saat olup bir güne tekabül etmektedir. Başka bir anlatımla, Greenwich öğle zamanı saat tam 12:00’de iken 180 derece doğu meridyeninde saat 24:00’tür. Eğer Asya kesiminde günlerden Pazartesi ise Amerika tarafı Pazardır.

Gün Değişimi Çizgisi gerekli zaman ayarlamaları yapmak için standart bir başvuru ölçeğidir; bu çizgiyi doğuya doğru geçen bir yolcu takvimini bir gün geriye, batıya doğru geçen ise bir gün ileriye alır. Bunun sebebi Dünya'nın batıdan doğuya doğru dönmesidir.

180° doğu ve batı meridyeni tek bir meridyendir. Bu meridyen tarih değiştirme çizgisi olarak belirlenmiştir ( *** bkz : 9. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı Sayfa 46 , Gün Yayınları ). Örneğin bu çizginin batısındaki yerlerde (Asya tarafında) tarih 05 Ocak ise doğusunda (Amerika tarafında) tarih 04 Ocak’tır. Bu meridyenin doğu tarafında, Batı Meridyenleri; batı tarafında ise, Doğu Meridyenleri bulunmaktadır. Dolayısıyla Doğu Meridyenlerinin olduğu batısında bir gün ileri; batı meridyenlerinin olduğu doğusunda ise, bir gün geridir.

180 derece doğu meridyenine (Tarih Değiştirme Çizgisi'ne) en yakın olması dolayısıyla Dünya'nın Doğu Yarımküresi tarafında bulunan, Pasifik Okyanusunda ada devleti olan ve Kiribati ile Samoa yeni güne ilk giren ülkelerdir. Bu Adalar, yeni yıla Türkiye saati (TSİ) ile 12:00'de girmektedir.

Miladî Yılbaşı denilince akla hep kar ve soğuk hava gelir. Kuzey yarımküredeki insanların kutladığı 31 Aralık gecesi kış mevsiminin tam ortası olsa da Dünya'da yeni yıla yaz mevsiminde merhaba diyen ülkeler de mevcutdur. Güney Yarımküre’deki ülkelerde her yeni yıl deniz kıyısında, şort ve terliklerle ya da kumsal eğlenceleriyle kutlanıyor.

Kiribati ve Samoa'nın ardından yeni yıla (TSİ) ile 13:00'da Yeni Zelanda, Rusya'nın doğusundaki Anadyr, Funafuti, Yaren, Tarawa, Majuro adlı şehir ve bölgeleri ise Türkiye saati (TSİ) ile 14:00'da girmektedirler.

Kiribati ve Samoa'nın ardından Yeni Zelanda, Rusya'nın doğusundaki Anadyr, Funafuti, Yaren, Tarawa, Majuro adlı şehir ve bölgeler ile Avustralya, Japonya Tayvan ve Çin yeni yıla ilk giren yerler olmaktadır. Sonrasında ise, Rusya ve Türkiye yeni yılı karşılayan ülkeler arasına girmektedir. Bizimle aynı saatte Yunanistan, Ukrayna, Finlandiya, Mısır ve Güney Afrika'da yeni yıla girmiş olmaktadır.

Avrupa'nın çoğu ülkesi bizden 1 saat sonra yeni yıl coşkusu yaşarken İngiltere 2 saat sonra yeni yıla girmektedir. Dünya'nın Batı Yarımküresi tarafında bulunması dolayısı ile Tarih Değiştirme Çizgisi'ne yakın olan Amerika’ya ait Alaska toprakları ile Büyük Okyanusdaki Baker ve Howland Adaları ise, yeni yıla en son giren bölgelerdir.

Alaska, Amerika Birleşik Devletleri'nin yüzölçümü olarak en büyük ve nüfus olarak da en küçük eyaletidir. Rus İmparatorluğu'ndan 1867'de satın alınarak ABD'ye katılmıştır. ABD'nin bir eyalet olup, Kuzey kutbuna yakın soğuk bir toprak parçasıdır.

Kuzey Amerika (kıtasının) en kuzeybatı ucunda bulunan Alaska, ABD'nin bir eyaletidir fakat diğer eyaletlerden farklı olarak başka bir yerde bulunuyor. Kanada ile Rusya'nın arasında yer alan Alaska'nın doğusunda Kanada, kuzeyinde Arktik Okyanusu, güneyinde Pasifik Okyanusu ve tam karşısında da Rusya (aralarında Bering Boğazı mevcutdur) bulunmaktadır.

Harita : 05 – Alaska Haritası

* * BU SAYFA Abdülhakim ALTUNTOP TARAFINDAN HAZIRLANMIŞDIR.

** MEHAZLAR :

** Yedikıta Tarih ve Kültür Dergisi ,

** Prof. Dr. Ekrem Buğra EKİNCİ ,

** Yeni Şafak Gazetesi , 2015 , Sıfır meridyeni Londra'dan değil İstanbul'dan geçiyor

Baslangıç Meridyeni ve Tarih Değistirme Çizgisi

TelePhone & WhatsApp :

E-Mail :

Adress :

İSLÂM ve BİLİM

Madde ile Mânânın; Ruh ile Vücûdun; Akıl ile Zekânın Buluştuğu Adres

Baslangıç Meridyeni ve Tarih Değistirme Çizgisi

TelePhone & WhatsApp :

E-Mail :

Adress :