Madde ile Mânânın; Ruh ile Vücûdun; Akıl ile Zekânın Buluştuğu Adres
Abdülhakim ALTUNTOP -- İSLAM ve BİLİM
BUDA KİMDİR VE BUDİZM NEDİR?
*
Buda, milattan tahminen 560 sene evvel, Hindistan’da Benares şehrinin 160 km
kuzeyinde Kapilavastu (Lumbini) köyünde doğmuştur. Asıl adı, Guatama veya
Gotama’dır. Buda ismi, ona sonradan verilmiş lakab olup, münevver (aydın),
ilhama kavuşan demektir.
* Buda bir insan, babası ise bir beyliğin hakimi idi.
Rivayete göre annesi çeşitli rüyalar görmüş, bunları babasına anlatmıştır.
Babası onun bir hükümdar veya ilhama kavuşan bir kimse olmasını istemediği için
sarayında muhafaza etmiş, fakat Buda 29 yaşında babasının sarayından kaçmış ve
bir ormanda inzivaya çekilerek şiddetli bir riyazet (açlık) çekmiştir. Riyazet
ile bir şey halledilemeyeceğini anlayarak, normal hayata dönmüş ve tefekküre
(düşünceye) dalmıştır.
* Nihayet 35 yaşında, Nerancara Nehri
kenarında bir incir (bo) ağacı altında oturup düşünürken, zihninin
aydınlandığını, ilhama kavuştuğunu söylemiştir. Böylece Guatama Buda olmuş, 80
yaşında ölünceye kadar fikir ve düşüncelerini yaymaya çalışmıştır. Buda, Brahma
itikadının (inanışının) bozulduğunu, puta tapmanın yanlış olduğunu söylemiş ve
putların kırılmasını emretmiştir. Onu dinleyenler, bu yeni düşüncelere hayran
oldular ve arkasından gittiler. Böylelikle Budistlik ismi verilen yeni bir din
meydana geldi. Buda, kendisinin ancak bir insan olduğunu söylüyor ve hiçbir
zaman ilahlık iddia etmiyordu. Fakat öldükten sonra, talebeleri onu
tanrılaştırarak namına mabetler (tapınaklar) kurmuşlar; heykellerini yaparak,
tapmaya başlamışlardır. Böylece, Budizmi putperestlik şekline sokmuşlardır.
* Budistlikte, yani budizmde, tanrı yoktur. Buda, bir nevi
tanrı yerine konulmaktadır. Bu tanrılaştırma yüzünden, geçen yüzyılın sonuna
kadar Buda, budistlerce tanrı zannediliyor ve dünya yüzünde yaşamadığına
inanılıyordu. Ancak, geçen asrın sonunda, onun doğduğu ve yaşadığı yerler
bulunduktan ve hayatı hakkında esaslı bilgiler elde edildikten sonra, bir insan
olduğu meydana çıktı.
*
Budizmde Dört Esas Vardır: 1-
Hayat, ıstırap ile doludur. Zevk ve sefa,
bir hayal, bir aldatıcı rüyadır. Doğum, ihtiyarlık, hastalık ve ölüm de acı bir
ıstıraptır. 2- Bu ıstıraplardan kurtuluşa mani olan şey, bilgisizlik
yüzünden kapıldığımız hevesler ve ne olursa olsun, muhakkak yaşamak arzumuzdur. 3- Istırabı yenmek için, bütün geçici heveslerle birlikte
muhakkak yaşamak arzusunu da terk etmek gerekir. 4- Yaşama hevesinin sönmesi ile, insan rahata kavuşur. Bu
hâle "Nirvana" ismi verilmektedir. Nirvana, hiçbir hevesi ve ihtirası olmayan
bir insanın, dünya zevklerinden elini çekerek kutsal istirahata kavuşması
demektir.
* Türklere özgü bir Şamanlığın yaygın olduğu
dönemde Göktürk Kağanı To-Po Han’ın Budizm’i kabul etmesinin, bu dinin Türkler
arasında da yayılmasına neden olmuştur (Turan, 1994:103).
Budistler Buda’nın vaazlarının Pali-Kanon adlı bir
kitapta toplandığına ve 400 yıl kadar sözlü olarak kuşaktan kuşağa aktarıldığına
inanırlar. Budizm’in kutsal kitabı üç sepet anlamına gelen “Tripitaka veya
Tipitaka’dır”. Bu kitaplarda rahip ve rahibelerle ilgili kurallar, ayin
usulleri, beslenme, giyinme, Buda’nın hayatı, konuşmaları, vaazların yorumu,
Budizm felsefesi vb. ayrıntılı bir şekilde anlatılır.
Buda’nın öğretisinin başlıca özelliği; Buda’nın
aydınlanma sonucu bulmuş olduğu gerçekleri birer dogma olarak sunacak yerde
aydınlanma yöntemini öğretmeyi ve böylelikle yöntemi öğrenen kimselerin kendi
çabalarıyla bu gerçekleri kendilerinin bulup yaşantısal deneyimle
doğrulamalarını öngörmesi, Budalık yolunu herkese açık tutmasıdır. Buda’nın
yaşadığı dönemde Budizm bir din, Buda da bir peygamber değildi.
**** **** **** **** ****
**** **** **** **** ****
* * Budizm, bu iki kavramında tam
olarak ayrışmadığı ve her iki kavramın da tek tek karşılayamadığı inanışlara en
büyük örneklerden biridir. Budizm tanrı, peygamber, ruh ve öteki dünya gibi doğa
üstü inanışları içermediği için bizim anladığımız anlamda din ile tam olarak
örtüşmez iken bir bilgelik arayışı olduğu için felsefeye yakın durur.
*
*
* **** **** ****
**** **** **** ****
MEHAZLAR :
**
**
http://www.dinimizislam.com/
** Yeni Rehber Ansiklopedisi
, C: 4 . Sh : 186 - 187
**
Tam İlmihâl Seâdet-i Ebediyye ,
**
**
TÜRKLERDE İSLAMİYET ÖNCESİ İNANÇ SİSTEMLERİ - ÖĞRETİLER - DİNLER
- Prof. Dr. Erman ARTUN