V Şeklinde Uçarak Göç Eden Kuşlar
* Kur'an-ı Kerim'de Allahü Teala, "Onlar, üstlerinde dizi dizi kanat açıp kapayarak uçan kuşları görmüyorlar mı? Onları Rahman (olan Allah)'dan başkası tutmuyor. Şüphesiz O, her şeyi hakkıyla
görendir." (Mülk Suresi, A: 19)
Ayetiyle, Kuşlara dikkat çekmektedir.
* Göçmen kuşların
birçoğunun seyahatleri sırasında sürüler oluşturmalarının birçok sebebi vardır.
Sürü oluşturma, düşmanlara karşı bir caydırıcılık sağladığı gibi uçuş esnasında
sürüye başka avantajlar da sağlar. Bu avantajlardan biri “V” şeklindeki uçuş
tekniğinde gizlidir. Çünkü bu uçuş şekli ile öncelikle en öndeki kuş, bir
arkadaki kuşa gelecek rüzgarı ve hava direncini engeller ve enerji tasarrufu
sağlar. Kuşların bu uçuş tekniği bisiklet takım yarışlarında birbiri arkasına
saklanarak giden ve sık sık en öndekini değiştiren yarışmacılarda görülür. Araba
yarışlarında da arkadaki araba öndekine mümkün olduğunca yaklaşarak, onun
kestiği rüzgar ve hava akımının avantajı ile daha az yakıt harcamayı amaçlar.
Kuşlarda da kanatlar birbirine değmediği sürece bir kuşun hemen yanında pozisyon
alarak uçmak oldukça avantajlıdır. Böylece kuş öndekinin ve yanındakinin
koruyucu etkisinden maksimum düzeyde yararlanabilir.
* Sürü halinde hareket eden kuşlar "V"
şeklinde uçarlar. V şeklindeki uçuş esnasında en öndeki kuşlar havanın
kendilerine karşı oluşturduğu direnci arkadan gelen kuşlar için daha aza
indirirler. Bu şekilde enerji tasarrufu sağlayan sürü halindeki kuşlar
genellikle tek başına olan kuşlardan daha hızlı uçarlar.
Kuşlar göç ederken, her bir kuş yanındaki kuş ile aynı
derecede hava sürtünmesine tabi tutulur. Bu uçuş şeklinin avantajı pilotların
"kanat ucu girdabı" dedikleri durumda saklıdır.
Bir uçakta kalkışın çoğunu kanat sağlar, ancak kanatlar aynı
zamanda sürüklenmeye neden olur. Kanadın üzerinden akan hava, uçağın gövdesinden
içeri doğru akmaya eğilimlidir. Bu arada kanatların altından akan hava dışarı
doğru akmaya meyillidir. Bu iki hava akımı kanadın kuyruk kısmında karşılaşınca
kanat uçlarından çıkan dönen bir hava akımı oluşturur. Buna "kanat ucu girdabı"
adı verilir. Nemli, soğuk ya da sisli günlerde bu, kanat tarafında oturan
yolcular tarafından görülebilir.22 Kanatların her iki tarafında da girdap
vardır. Bu dönen hava akımı, kanadın altındaki yüksek basınç ve kanadın
üstündeki alçak basınç nedeniyle oluşur. Normalde hava kanat ucunun etrafında
yüksek basınçtan alçak basınca doğru akar ki bu yukarı doğru bir akım oluşturur;
işte kuşlar tüm yolculuklarında bu akımı takip ederler.
Bisiklet yarışçılarında olduğu gibi bir kuşun tam
arkasında durmak kuşun sürekli olarak aşağı doğru olan bir akımla mücadele
etmesi demektir. Uçuş sırasında bu, sanki bir tepeye tırmanmak gibidir. Kanatlar
birbirine değmediği sürece bir kuşun hemen yanında pozisyon alarak uçmak daha
avantajlıdır. Böylece kuş maksimum etkiden yararlanabilir, ama tek kanadıyla; bu
yüzden kanadını düzgün tutmak zorundadır, onun için diğer kuşun kanadına yakın
olmalıdır.
Yan yana uçan kuşların her biri komşularının
oluşturduğu yukarı doğru hava akımında, yani kendilerini kaldırmak için daha az
enerjiye gereksinim duyacakları bir şekilde uçarlar.
* En kusursuz uçuş makinesi hangisidir? Skorsky
helikopteri mi, Boeing 747 yolcu uçağı mı, yoksa F-16 savaş uçağı mı?
Reader's Digest dergisinde konu olarak kuşları ele alan
bilimsel bir makale aşağıdaki cümle ile başlayarak bu sorunun cevabını şöyle
vermektedir:
Aeorodinamik bir harika olan kuşla kıyaslandığı zaman en gelişmiş hava aracı
bile sadece kabataslak bir kopyadan öteye geçmez.
* Kuşlar mükemmel uçuş makineleridir. Bir aracın uçabilmesi
için hafif olması gereklidir. Bu, kanadı tutturmak için kullanılan vida ve
perçinler için de geçerli bir kuraldır. İşte bu nedenle insanlar uçak imalatında
hep özel malzemeler kullanmaya çalışırlar: Sert ama hafif, aynı zamanda da
darbelere dayanıklı. Bütün çabalara rağmen bu konuda kuşlara yaklaşamadığımızı
söyleyebiliriz. Siz hiç iniş sırasında infilak eden ya da parçalanan bir kuş
gördünüz mü? Ya da uçarken gövdeye olan bağlantıları zayıfladığı için kanadı
düşen bir kuş?
Kuşlardaki kusursuz tasarımların havacılığın
gelişmesinde çok büyük etkileri vardır. Nitekim uçağın mucidi olarak kabul
edilen Wright kardeşler, Kittyhawk adındaki uçaklarının kanatlarını yaparken
akbaba kanatlarının tasarımını örnek almışlardır.
İçi boş hafif kemikler, bu kemikleri hareket ettirecek güçlü göğüs
kasları, havada tutunmayı sağlayacak nitelikte tüyler, aerodinamik kanatlar,
yüksek enerji ihtiyacını karşılayacak bir metabolizma. Kuşların bir tasarım
ürünü olduğunu açıkça gösteren tüm bu özellikler onlara havada büyük bir hareket
kabiliyeti verir.
Kuşlar daha pek çok bakımdan da uçaklardan çok ileridir.
Örneğin kuzgun, güvercin gibi kuşlar havada takla atabilirken, arı kuşları
havada asılı kalabilirler. Havada uçarken fikir değiştirerek ani bir hareketle
bir dala konabilirler. Uçaklar ise bu tarz manevralar yapamazlar.
Daha uçakların keşfedilmediği zamanlarda bile kuşların uçmak için kullandıkları
kusursuz tasarım birçok mucidi etkilemiştir. Öyle ki, 19. yüzyılda bazı kimseler
evlerinde yaptıkları kanatları kollarına sıkıca bağlayarak binaların tepesinden
kendilerini boşluğa bırakıp kuşların hareketlerini taklit etmeye çalışmışlardır.
Tahmin edilebileceği gibi, bu kişilerin uçmak için sadece kanatların yeterli
olmadığını anlamaları fazla uzun sürmemiştir.
*
*****
altuntopnet@gmail.com
BUCA / İZMİR